ความสัมพันธ์ระหว่างดัชนีคุณภาพน้ำ (WQI) กับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการแหล่งน้ำดิบ บริเวณแม่น้ำพุมดวง จ.สุราษฎร์ธานี ประเทศไทย

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์และที่มา : แม่น้ำพุมดวงเป็นแม่น้ำสายสำคัญของคนในพื้นที่หลายๆอำเภอในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ที่ใช้น้ำในการอุปโภคบริโภคโดยเฉพาะใช้ในการผลิตน้ำประปาหมู่บ้านในหลายตำบลของอำเภอคีรีรัฐนิคม ซึ่งแม่น้ำพุมดวงไหลผ่าน  นอกจากนี้ในบริเวณอำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีการใช้น้ำดิบจากแม่น้ำพุมดวงเพื่อผลิตน้ำประปาของการประปาส่วนภูมิภาค และจากผลการศึกษาคุณภาพน้ำในแม่น้ำพุมดวงโดยสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาค 14 พบว่าคุณภาพน้ำแม่น้ำพุมดวงอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานแหล่งน้ำผิวดิน แต่อาจพบกลุ่มโคลิฟอร์มแบคทีเรียในบริเวณพื้นที่ชุมชนหนาแน่น  ในช่วงฤดูฝนมีตะกอนเพิ่มมากขึ้น แม่น้ำตื้นเขิน นอกจากนั้นยังพบว่าบริเวณริมแม่น้ำพุมดวงในหลายตำบลมีการกัดเซาะชายฝั่งอย่างเห็นได้ชัด ส่งผลให้ชุมชนได้รับผลกระทบทั้งการนำน้ำดิบมาผลิตน้ำประปา และใช้ประโยชน์ทั่วไป เพื่อให้ชุมชนได้มีส่วนร่วมในการดูแลคุณภาพน้ำและสามารถนำน้ำมาใช้ประโยชน์ได้ดียิ่งขึ้น ดังนั้นงานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างดัชนีคุณภาพน้ำกับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการแหล่งน้ำ และคุณภาพน้ำบริเวณแม่น้ำพุมดวง จังหวัดสุราษฎร์ธานี 

วิธีดำเนินการวิจัย : ทำการคำนวณดัชนีคุณภาพน้ำโดยโดยใช้ข้อมูลคุณภาพน้ำจากสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาค 14 ปี พ.ศ. 2564 และศึกษากลุ่มตัวอย่างชุมชนบริเวณริมแม่น้ำพุมดวง จำนวน 400 ครัวเรือน เครื่องมือในการวิจัย คือแบบสอบถาม และ สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ความถี่ ร้อยละ ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน t-test , F-test และสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่างดัชนีคุณภาพน้ำกับการมีส่วนร่วม

ผลการวิจัย : ผลการศึกษาค่าดัชนีคุณภาพน้ำของแม่น้ำพุมดวงค่าดัชนีคุณน้ำเฉลี่ย (WQI) 76 อยู่ในระดับดี ผลการศึกษาการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการจัดการแหล่งน้ำและคุณภาพน้ำ พบว่าการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการจัดการแหล่งน้ำ ประกอบไปด้วย 4 ด้านดังนี้ 1) การมีส่วนร่วมด้านกายภาพอยู่ในระดับปานกลาง (X-Bar=2.68 S.D.=0.80) 2) การมีส่วนร่วมด้านความคิดอยู่ในระดับปานกลาง (X-Bar=2.55 S.D.=0.84) 3) การมีส่วนร่วมด้านอารมณ์ (X-Bar=2.55 S.D.=0.84) อยู่ในระดับปานกลาง 4) การมีส่วนร่วมด้านความเป็นเจ้าของ (X-Bar=3.04 S.D.=0.74) อยู่ในระดับปานกลาง  เมื่อนำค่าดัชนีคุณภาพน้ำกับการมีส่วนร่วมของชุมชนมาหาความสัมพันธ์กันโดยใช้สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน ผลการศึกษาพบว่า 1) การมีส่วนร่วมด้านกายภาพกับดัชนีคุณภาพน้ำ (r=-0.779 sig=0.432) มีความสัมพันธ์ในระดับสูงและเป็นไปในทางตรงกันข้าม 2) การมีส่วนร่วมด้านความคิดกับดัชนีคุณภาพน้ำ (r=-0.933 sig=0.234) มีความสัมพันธ์กันในระดับสูง และเป็นไปในทางตรงกันข้าม 3) การมีส่วนร่วมด้านอารมณ์ (r=-0.482 sig=0.680) มีความสัมพันธ์กันน้อยและเป็นไปในทางตรงกันข้าม 4) การมีส่วนร่วมด้านความเป็นเจ้าของกับดัชนีคุณภาพน้ำ (r=0.931 sig=0.237) มีความสัมพันธ์กันสูงและเป็นไปในทางเดียวกัน

สรุปผลการวิจัย : การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างดัชนีคุณภาพน้ำ (WQI) กับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการจัดการแหล่งน้ำดิบบริเวณแม่น้ำพุมดวง จังหวัดสุราษฎร์ธานี ค่าเฉลี่ยคุณภาพน้ำอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานแหล่งน้ำผิวดิน ดัชนีคุณภาพน้ำ (WQI) เฉลี่ย 76 คะแนน ความสัมพันธ์ของดัชนีคุณภาพน้ำกับการมีส่วนร่วมโดยเฉลี่ย 5 ด้าน อยู่ในระดับปานกลาง ซึ่งประกอบไปด้วย การมีส่วนร่วมด้านกายภาพ(r=-0.779 sig=0.432) การมีส่วนร่วมด้านความคิด(r=-0.933 sig=0.234) การมีส่วนร่วมด้านอารมณ์(r=-0.482 sig=0.680) การมีส่วนร่วมด้านการเป็นเจ้าของ(r=0.931 sig=0.237) และในการศึกษาพบว่าการมีส่วนร่วมของชุมชนต่อการอนุรักษ์แหล่งน้ำและคุณภาพน้ำมีความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะการจัดกิจกรรมต่างๆ ชุมชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ และดำเนินการด้วยคนในชุมชน เพราะฉะนั้นการกระตุ้นจิตสำนึก และให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการกำหนดมาตรการต่างๆในการดูแลคุณภาพน้ำในชุมชนเองจึงเป็นปัจจัยสำคัญ