ชีววิทยาการเจริญของด้วงกว่างชน (Xylotrupes gideon) ในระบบการเพาะเลี้ยงแบบจำกัดพื้นที่

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์และที่มา : ด้วงกว่างชนมีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศ ระยะหนอนกินพืชที่ตายแล้วก่อให้เกิดการหมุนเวียนธาตุอาหารและเป็นการบำรุงดิน นอกจากนั้นด้วงกว่างระยะตัวเต็มวัยสามารถนำมาเป็นอาหารของมนุษย์ได้ นับเป็นโอกาสในการเป็นแหล่งอาหารที่ยั่งยืน อย่างไรก็ตามประชากรของแมลงชนิดนี้ตามธรรมชาติกำลังลดลงเนื่องจากปัจจัยหลายประการ ได้แก่ การทำลายถิ่นที่อยู่อาศัยซึ่งส่งผลต่อความสามารถในการขยายพันธุ์ มลภาวะสารเคมีจากการเกษตร และการจับเพื่อนำไปบริโภคที่มากเกินไป แม้จะมีการศึกษาชีววิทยาของแมลงชนิดนี้มาบ้างแต่ความรู้เกี่ยวกับวงจรชีวิตองค์รวมโดยเฉพาะในระยะก่อนโตเต็มวัยซึ่งอาศัยอยู่ใต้ดินยังคงมีน้อยเนื่องจากความยากในการสังเกต ดังนั้น งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาชีววิทยาการเจริญของด้วงกว่างชนครบวงจรชีวิตตั้งแต่ระยะไข่จนกระทั่งเจริญเป็นตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ จากการเพาะเลี้ยงในสภาพจำกัดพื้นที่โดยใช้อาหารเลียนแบบธรรมชาติ

วิธีดำเนินการวิจัย : จัดให้มีการผสมพันธุ์ระหว่างพ่อและแม่พันธุ์ที่สมบูรณ์แข็งแรงจำนวน 5 คู่หลังจากนั้นปล่อยแม่กว่างวางไข่ในกระถางเพาะพันธุ์ขนาด 25×22 เซนติเมตรที่บรรจุอาหารเพาะเลี้ยงเลียนแบบธรรมชาติที่ทำจากขี้เลื่อยไม้      ยางพาราหมัก ทำการตรวจสอบการวางไข่หลังปล่อยลงกระถาง 5 วัน แยกไข่จำนวน 10 ใบจากแม่พันธุ์ 1 ตัวเพื่อศึกษาพัฒนาการก่อนเป็นระยะหนอนภายใต้กล้องจุลทรรศน์สเตอริโอ ไข่ส่วนใหญ่จากแม่พันธุ์ทั้ง 5 ตัวได้รับการเพาะฟักจนกระทั่งพัฒนาเป็นหนอนระยะ L1 จากนั้นถูกย้ายไปเพาะเลี้ยงเดี่ยวต่อในแก้วพลาสติกขนาด 32 ออนซ์ จำนวน 100 ตัว จนพัฒนาเป็นด้วงกว่างชนระยะเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ ในระหว่างการพัฒนา ข้อมูลจำนวนไข่ต่อแม่พันธุ์ ลักษณะหนอนแต่ละระยะ น้ำหนักตัว ระยะเวลาในการพัฒนา อัตราการรอด เพศและอายุขัยตัวเต็มวัยได้รับการบันทึก

ผลการวิจัย : ผลการทดลองพบว่าด้วงกว่างชนสามารถเพาะเลี้ยงในพื้นที่จำกัดโดยใช้อาหารเพาะเลี้ยงเลียนแบบธรรมชาติที่ผสมขึ้นเองโดยสามารถเจริญเป็นตัวเต็มวัยได้แม่กว่างวางไข่เฉลี่ย 34.20±12.19 ฟองต่อตัว ไข่มีลักษณะสีขาว รูปไข่ ขนาดประมาณยาวประมาณ 0.3 เซนติเมตร ไข่ที่ได้รับผสมมีพัฒนาการตามลำดับที่สามารถเห็นได้จากภาพถ่ายจากกล้องจุลทรรศน์สเตอริโอ จากการสังเกตไข่ที่เก็บได้หลังปล่อยแม่พันธุ์วางไข่ 5 วัน พบว่ามีลักษณะโปร่งแสง เมื่อครบ 10 วัน ไข่มีขนาดใหญ่ขึ้นและพบจุดทึบแสงซึ่งบ่งชี้ถึงการพัฒนาของตัวอ่อน เมื่อครบ 15 วันสามารถสังเกตเห็นการพัฒนาของตัวอ่อนได้ชัดเจนโดยเห็นการแบ่งส่วนของลำตัวอย่างชัดเจน และเมื่อครบ 25 วันพบการพัฒนาที่ชัดเจนมากขึ้น โดยเห็นการสร้างสีของลำตัว รวมถึงสามารถระบุโครงสร้างส่วนหัวและขากรรไกรได้อย่างชัดเจนและสามารถเจริญเป็นหนอนระยะ L1 ใช้เวลาประมาณ 25-30 วัน หนอนระยะ L1 แรกฟักออกจากไข่มีหัวและลำตัวสีขาว มีขนสีน้ำตาลแดงตามตัว สีของหัวเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลภายหลัง การลอกคราบเป็นวิธีการที่พัฒนาจากหนอนระยะ L1 สู่หนอนระยะ L2 และหนอนระยะ L2 สู่หนอนระยะ L3 โดยใช้เวลาแต่ละระยะประมาณ 30 วัน หนอนอยู่ในระยะ L3 ประมาณ 180 วัน ช่วงปลายของหนอนระยะ L3 ผิวหนังสีเหลืองเหี่ยวย่น น้ำหนักตัวลดลงและเริ่มทำโพรงก่อนลอกคราบเป็นระยะดักแด้ ระยะดักแด้ใช้เวลา 21.38±2.26 วัน แล้วพัฒนาเป็นตัวเต็มวัยระยะพักตัวใช้เวลา 32.82±3.24 วัน หลังจากนั้นมีการขึ้นมาจากอาหารที่ใช้เพาะเลี้ยงเป็นระยะเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์มีอายุเฉลี่ย 53.81±15.59 วัน จึงสิ้นอายุขัย โดยมีอัตราการรอด (%) จากระยะ L1-L2, L2-L3, L3-ดักแด้, ดักแด้-ระยะเต็มวัยพักตัว และระยะเต็มวัยพักตัว-เต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ เท่ากับ 100, 92, 82, 82 และ 71% ตามลำดับ การสร้างโพรงของหนอนระยะท้าย L3 เป็นพฤติกรรมที่โดดเด่น ซึ่งทำให้มีพื้นที่โล่งสำหรับการพัฒนาระยะดักแด้และตัวเต็มวัย โพรงของด้วงชนิดนี้ มีรูปทรงรี ปลายมน มีผนังหนาและแข็งแรง จากการศึกษาครั้งนี้ได้ด้วงตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์เพศผู้ 41 ตัว และเพศเมีย 30 ตัว ซึ่งมีอัตราส่วนเพศผู้ต่อเพศเมียเท่ากับ 1.00:0.73 การทดสอบไคสแควร์แสดงให้เห็นว่าอัตราส่วนนี้ไม่มีความแตกต่างกันทางสถิติ เพศผู้มีความแตกต่างกันในส่วนของความยาวของเขา สีของด้วงกว่างชนตัวเต็มวัยจากการศึกษาครั้งนี้แบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มหลักคือ สีน้ำตาลแดงและสีดำ สีน้ำตาลแดงเป็นสีที่พบได้มากที่สุดในด้วงกว่างชนที่ศึกษา กลุ่มสีน้ำตาลแดงนี้ ยังมีเฉดสีที่แตกต่างกันไปซึ่งไม่สามารถจัดกลุ่มย่อยที่ชัดเจนได้

สรุปผลการวิจัย : การศึกษาครั้งนี้ประสบความสำเร็จในการเพาะเลี้ยงด้วงกว่างชน โดยสามารถอธิบายชีววิทยาตั้งแต่ระยะไข่จนถึงระยะตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ภายใต้การจำกัดพื้นที่และใช้อาหารเลียนแบบธรรมชาติ  อาหารดังกล่าวประกอบด้วยขี้เลื่อยไม้ยางพารา มูลวัวแห้ง ดิน แป้งสาลี และน้ำ ผสมในสัดส่วนที่กำหนด อัตราการรอดชีวิตของด้วงกว่างชนตั้งแต่ระยะหนอนจนถึงระยะตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์เท่ากับ 71% ภายใต้สภาพการเลี้ยงเดี่ยว (พื้นที่จำกัด) บ่งชี้ว่าอาหารที่ใช้เพียงพอต่อการพัฒนาการถึงระยะตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ การศึกษานี้ให้ข้อมูลเชิงลึกที่สำคัญเกี่ยวกับความเป็นไปได้ในการเพาะเลี้ยงด้วงกว่างชนเชิงปริมาณให้เหมาะสมสำหรับการใช้งานที่หลากหลาย เช่น การอนุรักษ์อย่างยั่งยืน การเลี้ยงเพื่อจำหน่ายและการเป็นแหล่งโปรตีนทางเลือกจากแมลงกินได้