ปริมาณ ต้นทุนและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของการฝังกลบขยะอาหารในพื้นที่ เทศบาลเมืองชะอำ จังหวัดเพชรบุรี และเทศบาลเมืองหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์และที่มา : ขยะอาหารเป็นปัญหาระดับโลกที่มีผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจและสังคมอย่างมีนัยสำคัญ ขยะอาหารเป็นสาเหตุของการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก การลดลงของทรัพยากรธรรมชาติ และความไม่มั่นคงทางอาหาร (การสูญเสียอาหาร) ภาคการท่องเที่ยวเป็นแหล่งก๊าซเรือนกระจกสูงถึงร้อยละ 8 ของปริมาณการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกทั่วโลก โดยปริมาณนี้ยังไม่นับรวมก๊าซเรือนกระจกที่เกิดจากขยะอาหารที่มาจากกิจกรรมและกิจการที่เกี่ยวเนื่องกับการท่องเที่ยวซึ่งมีปริมาณมากแต่มักจะไม่ถูกนับรวมในการประเมิน ภาคการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องประกอบด้วยร้านอาหารและบริการอาหาร โรงแรมและที่พัก ตลาด และห้างสรรพสินค้า ซึ่งนับเป็นแหล่งขยะอาหารที่สำคัญโดยขยะอาหารส่วนใหญ่เกิดจากอัตราการบริโภคและความคาดหวังของการให้บริการในระดับสูง กระบวนการกำจัดขยะอาหารใช้ทรัพยากรปริมาณมาก เช่น การใช้น้ำมันเชื้อเพลิงสำหรับการขนส่งและการฝังกลบ และโครงสร้างพื้นฐานสำหรับการจัดการฝังกลบ การฝังกลบขยะอาหารซึ่งส่วนใหญ่เป็นสารอินทรีย์ก่อให้เกิดก๊าซเรือนกระจกและมลพิษหลากหลายชนิดในปริมาณมากซึ่งส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม ความเข้าใจเกี่ยวกับปริมาณ ต้นทุนการจัดการและผลกระทบทางด้านสิ่งแวดล้อมของระบบการจัดการขยะอาหารที่เกิดจากภาคส่วนนี้ยังมีน้อยมาก ดังนั้น เพื่อเป็นการปิดช่องว่างของข้อจำกัดเหล่านี้ การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินปริมาณขยะอาหารที่เกิดจากภาคการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องในเทศบาลเมืองชะอำและหัวหิน การวิเคราะห์ต้นทุนการจัดการและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของระบบการจัดการขยะอาหารโดยวิธีการฝังกลบซึ่งเป็นวิธีการจัดการขยะอาหารในปัจจุบันของทั้ง 2 เทศบาล

วิธีดำเนินการวิจัย : เพื่อประเมินสถานะของขยะอาหารในพื้นที่เทศบาลเมืองชะอำและเทศบาลเมืองหัวหิน นักวิจัยดำเนินการเก็บข้อมูลปริมาณขยะอาหารจากตัวอย่างร้านอาหารและบริการอาหาร โรงแรมและที่พัก ตลาดสด และห้างสรรพสินค้า ในช่วงเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2564 ถึงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2565 สำหรับใช้ในการประเมินอัตราการเกิดขยะอาหาร (กิโลกรัมต่อวัน) แยกตามประเภทและขนาดของธุรกิจ จากนั้น คำนวณปริมาณขยะอาหารทั้งหมดที่เกิดจากการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องในรอบ 1 ปี ของทั้ง 2 เทศบาล โดยใช้ค่าอัตราการเกิดขยะอาหารคูณด้วยจำนวนประชากรของหน่วยธุรกิจนั้น ๆ วิเคราะห์ต้นทุนของการจัดการขยะอาหารโดยวิธีการปันส่วนโดยตรง (Direct allocation method) และประเมินผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมของวัฏจักรชีวิตของขยะอาหารจากการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องโดยการฝังกลบโดยใช้วิธีการประเมินวัฏจักรชีวิต (Life Cycle Assessment: LCA)

ผลการวิจัย : ปริมาณขยะอาหารที่เกิดจากภาคการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องของเทศบาลเมืองชะอำเท่ากับ 2,516.37 ตันต่อปี คิดเป็นร้อยละ 8.00 ของขยะมูลฝอยทั้งหมดที่จัดเก็บได้ ส่วนเทศบาลเมืองหัวหินมีปริมาณขยะอาหารเท่ากับ 3,844.25 ตันต่อปี คิดเป็นร้อยละ 7.88 ของขยะมูลฝอยทั้งหมด เศษอาหารที่เหลือจากการบริโภคจากร้านอาหารและบริการอาหารเป็นแหล่งขยะอาหารที่สำคัญคิดเป็นร้อยละ 25.02 และ 26.57 ของขยะอาหารจากร้านอาหารและบริการอาหารในเทศบาลเมืองชะอำและเทศบาลเมืองหัวหิน ตามลำดับ เทศบาลเมืองชะอำมีต้นทุนรวมในการจัดการขยะอาหารเท่ากับ 1,290.73 บาทต่อตัน แบ่งเป็นต้นทุนการจัดเก็บ 856.77 บาทต่อตัน (ร้อยละ 66.38) และต้นทุนในการฝังกลบ 433.96 บาทต่อตัน (ร้อยละ 33.62) ส่วนเทศบาลเมืองหัวหินมีต้นทุนรวมเท่ากับ 2,585.42 บาทต่อตัน แบ่งเป็นต้นทุนการจัดเก็บ 1,883.71 บาทต่อตัน (ร้อยละ 72.86) และต้นทุนในการฝังกลบ 701.71 บาทต่อตัน (ร้อยละ 27.14) โดยต้นทุนส่วนใหญ่เป็นต้นทุนผันแปรร้อยละ 94.52 และ 99.91 สำหรับเทศบาลเมืองชะอำและเทศบาลเมืองหัวหิน ตามลำดับ มลพิษที่เกิดจากกระบวนการจัดเก็บและที่เกิดจากหลุมฝังกลบส่งผลต่อตัวชี้วัดทางด้านสิ่งแวดล้อมแตกต่างกัน การจัดเก็บและการขนส่งขยะอาหารมีบทบาทมากต่อตัวชี้วัดสิ่งแวดล้อม 3 จาก 11 ตัวชี้วัด ได้แก่ ดัชนี Particulate Matter ดัชนี Freshwater Eutrophication Potential และดัชนี Terrestrial Eutrophication Potential ซึ่งตัวชี้วัดเหล่านี้เกิดจากมลพิษที่เกิดจากการใช้น้ำมันเชื้อเพลิงจากฟอสซิลเป็นสำคัญ ในขณะที่มลพิษจากหลุมฝังกลบและน้ำชะขยะส่งผลต่อทางด้านสิ่งแวดล้อม 6 จาก 11 ตัวชี้วัด ได้แก่ ดัชนี Climate Change ดัชนี Ozone Depletion Potential ดัชนี Non-cancer ดัชนี Cancer ดัชนี Photochemical Ozone Formation Potential และดัชนี Ecotoxicity for Freshwater Ecosystem โดยตัวชี้วัดเหล่านี้เกิดจากมลพิษที่มาจากก๊าซต่าง ๆ จากหลุมฝังกลบและมลพิษที่อยู่ในน้ำชะขยะ สำหรับมลพิษที่เกิดจากการจัดเก็บขยะอาหารและจากหลุมฝังกลบมีบทบาทใกล้เคียงกันต่อตัวชี้วัดสิ่งแวดล้อม 2 จาก 11 ตัวชี้วัด ได้แก่ ดัชนี Acidification Potential และดัชนี Marine Eutrophication Potential

สรุปผลการวิจัย : ภาคการท่องเที่ยวและกิจการที่เกี่ยวเนื่องเป็นแหล่งกำเนิดขยะอาหารที่สำคัญของทั้งเทศบาลเมืองชะอำ และเทศบาลเมืองหัวหิน การจัดการขยะอาหารโดยการฝังกลบในปัจจุบันมีต้นทุนสูงและส่งผลกระทบทางด้านสิ่งแวดล้อมที่สำคัญซึ่งเกิดจากการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกและการปนเปื้อนของน้ำชะขยะ เพื่อเป็นการยกระดับความยั่งยืนและลดผลกระทบที่เกิดการจัดการขยะอาหารการกำหนดยุทธศาสตร์ที่เหมาะสมมีความสำคัญมาก ยุทธศาสตร์ที่สำคัญ ได้แก่ การเพิ่มประสิทธิภาพระบบการจัดเก็บขยะอาหาร เช่น ลดการใช้น้ำมันเชื้อเพลิงจากฟอสซิลหรือเพิ่มการใช้พลังงานหมุนเวียน และการจัดการก๊าซที่เกิดจากหลุมฝังกลบอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น การรวบรวมก๊าซจากหลุมฝังกลบ (ก๊าซมีเทน) แล้วนำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้า รวมถึงการจัดการน้ำชะขยะ (leachate) อย่างมีประสิทธิภาพโดยไม่ให้เกิดการรั่วไหลปนเปื้อนสิ่งแวดล้อม การใช้เทคโนโลยีทันสมัยเหล่านี้จะช่วยเพิ่มความยั่งยืนของการจัดการขยะอาหารในพื้นที่เทศบาลเมืองชะอำและเทศบาลเมืองหัวหิน