ความชุกชุมของปูลม (Ocypode spp.) การย้ายเขตที่อยู่อาศัย และพฤติกรรมการขุดรูตอบสนองต่อนักท่องเที่ยวและความผันแปรของอุณหภูมิ ในหาดทรายบนเกาะเต่า จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์และที่มา : เกาะเต่าเป็นแหล่งท่องเที่ยวระดับโลก หาดทรายบนเกาะเต่าเป็นบริเวณที่มีการพัฒนาสิ่งก่อสร้างเพื่อรองรับการท่องเที่ยว และมีนักท่องเที่ยวจำนวนมาก ประกอบกับเป็นบริเวณที่มีการแปรผันของอุณหภูมิ      จึงมีโอกาสเกิดการคุกคามความหลากหลายทางชีวภาพได้ โดยปูลมเป็นสัตว์ทะเลกลุ่มหนึ่งที่พบชุกชุมบนหาดทรายและได้รับผลกระทบจากการคุกคามโดยมนุษย์มากที่สุด การศึกษานี้ทำการศึกษาภายใต้หาดเดียวกันที่แบ่งเป็น 4 เขตที่มีจำนวนนักท่องเที่ยวและอุณหภูมิที่แตกต่างกัน ซึ่งปูลมในแต่ละเขตน่าจะมีการตอบสนองแตกต่างกัน ได้แก่ ความชุกชุม การย้ายเขตที่อยู่อาศัย และพฤติกรรมการขุดรู โดยรูปูใช้เป็นที่อยู่อาศัย หลบภัยจากการล่า การคุกคามจากมนุษย์  สภาวะแห้ง และการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ สะท้อนถึงความเป็นอยู่ของปูลมที่เปลี่ยนแปลงไปภายใต้สภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาปูลมเป็นตัวชี้วัดการสูญเสียแหล่งที่อยู่อาศัยจากนักท่องเที่ยวและการผันแปรของอุณหภูมิในหาดทราย เพื่อการจัดการและอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งของประเทศไทย

วิธีดำเนินการวิจัย : ทำการศึกษาที่หาดอ่าวโฉลกบ้านเก่า เกาะเต่า จังหวัดสุราษฎร์ธานี (ละติจูด 10°04'01''N, ลองจิจูด 99°49'33''E) ซึ่งมีนักท่องเที่ยวจำนวนมาก และมีการสร้างแนวกันคลื่นด้วยซีเมนต์ที่ด้านบนสุดของหาดติดกับแนวบ้านพัก วางแนวสำรวจและเก็บตัวอย่างแบ่งเป็น 4 เขตจากแนวกันคลื่น ได้แก่ เขตตอนบนของเขตน้ำขึ้นสูงสุด (A) เขตตอนล่างของเขตน้ำขึ้นสูงสุด (B) เขตตอนบนของเขตน้ำขึ้นน้ำลง (C) และเขตตอนล่างของเขตน้ำขึ้นน้ำลง (D) เแต่ละเขตห่างกัน 1 เมตร สุ่มนับจำนวนรูปูลมโดยใช้ตารางสุ่มสัตว์ (quadrat) ซึ่งใช้เชือกขนาด 1x5 เมตร วางแนวสำรวจรวม 8 แนวเก็บตัวอย่าง โดยมีสถานีสำรวจรวมทั้งสิ้น 32 สถานี ศึกษาชนิดปูลม ความชุกชุมของรูปู ขนาดรูปู ความลึกของรูปู และรูปร่างรูปู ตรวจวัดอุณหภูมิอากาศ อุณหภูมิทรายภายนอกและภายในรูในเขตต่าง ๆ บนหาด มีการประเมินจำนวนนักท่องเที่ยวที่พบในเขตต่าง ๆ บนหาด รวมทั้งตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดล้อมและคุณภาพน้ำ ได้แก่ ความลาดชัน ขนาดตะกอนทราย ปริมาณอินทรีย์สาร ความชื้น ความดังของเสียง อุณหภูมิน้ำ ความเค็ม ความเป็นกรดเป็นด่าง ปริมาณออกซิเจนละลายน้ำ และคลื่นลม

ผลการวิจัย : หาดอ่าวโฉลกบ้านเก่าเป็นหาดทรายที่มีความลาดชันต่ำ มีขนาดตะกอนทรายเป็นแบบทรายหยาบมีปริมาณอินทรีย์สารเฉลี่ยร้อยละ 1.52 พบปูลม 2 ชนิด คือ ปูลมก้ามเรียบ (Ocypode cordimanus Latreille, 1818) ซึ่งเป็นชนิดเด่น และปูลมก้านตายาว (Ocypode ceratophthalma (Pallas, 1772)) ปูลมในเขตต่าง ๆ 4 เขตตอบสนองต่อนักท่องเที่ยวและการผันแปรของอุณหภูมิ โดยมีความชุกชุม ขนาดของรูปู และความลึกของรูปูแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) โดยปูลมที่อยู่ในเขตตอนบนของเขตน้ำขึ้นน้ำลง (C) ซึ่งเป็นแนวพักผ่อนและสัญจรของนักท่องเที่ยว มีความชุกชุมต่ำ (0.25±0.16 รูต่อตารางเมตร) มีขนาดรูใหญ่ (20.43±10.22 มิลลิเมตร) มีการขุดรูที่ลึกที่สุด (13.97±6.77 เซนติเมตร) และมีรูปร่างรูแตกแขนงและซับซ้อนกว่าเขตอื่น ๆ ส่วนปูลมขนาดใหญ่มีการย้ายเขตที่อยู่อาศัยขึ้นไปอาศัยอยู่เขตตอนบนของเขตน้ำขึ้นสูงสุด (A) ที่ไม่มีนักท่องเที่ยวสัญจรไปมาในเขตนี้ โดยมีความชุกชุมมากที่สุด (0.75±0.40 รูต่อตารางเมตร) มีการขุดรูที่ลึกเป็นรูปตัว J ตอบสนองต่อความผันแปรของอุณหภูมิ ส่วนปูลมขนาดเล็ก (9.47±5.12 มิลลิเมตร) มีการหลีกเลี่ยงนักท่องเที่ยวลงไปอาศัยในเขตตอนล่างของเขตน้ำขึ้นน้ำลง (D) มีรูที่ลึกน้อยที่สุด (8.46±2.41 เซนติเมตร) อุณหภูมิระหว่างเขตต่าง ๆ 4 เขตไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) แต่อุณหภูมิอากาศ อุณหภูมิภายนอก และภายในรูปูมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) ปูลมจึงมีการตอบสนองต่อการแปรผันของอุณหภูมิโดยขุดรูที่ลึกขึ้นเพื่อหลีกเลี่ยงอุณหภูมิภายนอกรูที่สูงกว่าภายในรูปู ทั้งนี้คุณภาพน้ำในพื้นที่ศึกษาอยู่ในเกณฑ์ปกติ คือ อุณหภูมิน้ำทะเล 31.48±1.34 ^oC ความเค็ม 32.03±0.87 psu ความเป็นกรดเป็นด่าง 8.12±1.10 และปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำ 7.05±0.51 mg/L ปูลมในหาดอ่าวโฉลกบ้านเก่าในการศึกษานี้มีการตอบสนองต่อนักท่องเที่ยวมากกว่าการผันแปรของของอุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นในแต่ละเขต เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิอยู่ในช่วงสั้น ๆ และมีการขึ้นลงของน้ำทะเล การตอบสนองของปูลมในเขตต่าง ๆ ในหาดเดียวกันของการศึกษานี้มีผลการศึกษาคล้ายคลึงกับการศึกษาที่ผ่านมาที่ทำการศึกษาในหาดหลายหาดที่มีระดับการคุกคามแตกต่างกัน ปูลมในหาดอ่าวโฉลกบ้านเก่าในเขตต่าง ๆ มีการตอบสนองต่อนักท่องเที่ยวและการผันแปรของอุณหภูมิ โดยมีความชุกชุมลดลง มีการเปลี่ยนเขตที่อยู่อาศัย ขุดรูลึกขึ้นและซับซ้อนขึ้นอย่างชัดเจน  ดังนั้นการศึกษาปูลมภายใต้หาดอ่าวโฉลกบ้านเก่าที่มีการแบ่งเป็น 4 เขต จึงสามารถใช้บอกผลกระทบที่เกิดจากการคุกคามของนักท่องเที่ยวและการแปรผันของอุณหภูมิที่เป็นสาเหตุให้เกิดการสูญเสียแหล่งที่อยู่อาศัยของปูลมในหาดทรายได้ นอกจากนั้นจากการตรวจสอบอุณหภูมิอากาศบนเกาะเต่าระหว่างปี พ.ศ. 2565-2566 พบแนวโน้มของการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิสูงสุดในปี พ.ศ. 2566 มากกว่าปี พ.ศ. 2565 ดังนั้นควรมีการติดตามอย่างต่อเนื่องถึงผลของการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิในระยะยาว เพื่อศึกษาว่าการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมีผลต่อการสูญเสียแหล่งที่อยู่อาศัยของปูลมในอนาคตอย่างไร

สรุปผลการวิจัย : ปูลมในหาดอ่าวโฉลกบ้านเก่า เกาะเต่า ที่อาศัยในเขตต่าง ๆ ที่มีนักท่องเที่ยวและการผันแปรของอุณหภูมิ มีการตอบสนองเพื่อหลบหลีกนักท่องเที่ยวและอุณหภูมิที่แตกต่างระหว่างภายนอกและภายในรูปู โดยมีความชุกชุมแตกต่างกัน มีการเปลี่ยนเขตที่อยู่อาศัย มีการขุดรูที่ลึกและซับซ้อนขึ้น การศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่าปูลมบนหาดอ่าวโฉลกบ้านเก่ามีศักยภาพในการพัฒนาเป็นดัชนีชี้วัดผลกระทบจากการคุกคามของมนุษย์และการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแหล่งที่อยู่อาศัยของปูลมในเขตต่าง ๆ ภายใต้หาดเดียวกัน