อัตรารอดและการเจริญเติบโตของด้วงกว่างชน (Xylotrupes socrates Schaufuss, 1864) จากการเพาะเลี้ยงเชิงปริมาณในระดับความหนาแน่นที่ต่างกัน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์และที่มา : ด้วงกว่างชน (Xylotrupes Socrates Schaufuss, 1864) เป็นแมลงท้องถิ่นที่มีบทบาทสำคัญในระบบนิเวศ โดยทำหน้าที่ช่วยย่อยสลายซากพืชและเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ให้กับดิน ทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่อาหารที่สำคัญต่อการรักษาสมดุลธรรมชาติ ปัจจุบันกระแสการบริโภคแมลงกำลังได้รับความสนใจในฐานะแหล่งโปรตีนทางเลือก เนื่องจากแมลงมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ปลอดภัยต่อสุขภาพ และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ด้วงกว่างชนจึงเป็นแมลงอีกชนิดหนึ่งที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นอาหารโปรตีนสำหรับมนุษย์ การเพาะเลี้ยงด้วงกว่างชนเพื่อเป็นแหล่งโปรตีนสามารถทำได้โดยการเลี้ยงเลียนแบบธรรมชาติ ซึ่งที่ผ่านมาเกษตรกรส่วนใหญ่นิยมเลี้ยงแบบรายตัวหรือตามธรรมชาติ แต่การเลี้ยงเพื่อให้ได้ผลผลิตในเชิงพาณิชย์และตอบสนองความต้องการบริโภคจำเป็นต้องมีการเพาะเลี้ยงในเชิงปริมาณ ซึ่งปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่มีผลต่ออัตรารอดและการเจริญเติบโตของด้วงกว่างชนคือความหนาแน่นในการเลี้ยง อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลชัดเจนว่าระดับความหนาแน่นใดเหมาะสมที่สุดต่อการเจริญเติบโตและการอยู่รอดของด้วงกว่างชน ดังนั้น งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิธีการเพาะเลี้ยงด้วงกว่างชนโดยใช้อาหารเลียนแบบธรรมชาติในระดับความหนาแน่นแตกต่างกัน 4 ระดับ เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานสำหรับการเพาะเลี้ยงเชิงปริมาณให้เป็นแหล่งโปรตีนจากแมลงที่ปลอดภัยสำหรับการบริโภคในอนาคต

วิธีดำเนินการวิจัย : งานวิจัยนี้จัดเตรียมสูตรอาหารเลียนแบบธรรมชาติสำหรับหนอนด้วงกว่างชน ประกอบด้วยขี้เลื่อยไม้ยางพารา มูลวัวแห้ง ดินร่วน แป้งสาลี น้ำ และผ่านกระบวนการหมัก ดำเนินการโดยใช้พ่อแม่พันธุ์จำนวน 50 คู่  ด้วงกว่างชนพ่อแม่พันธุ์ถูกเลี้ยงด้วยอ้อยเป็นเวลา 7 วันก่อนทำการผสมพันธุ์ จากนั้นแยกแม่พันธุ์ลงในแก้วพลาสติกขนาด 32 ออนซ์ ที่บรรจุอาหารเลียนแบบธรรมชาติเพื่อกระตุ้นการวางไข่ เมื่อได้หนอนระยะที่ 1 จากแม่พันธุ์แต่ละตัวแล้ว หนอนดังกล่าวถูกนำมารวมกันและสุ่มจัดกลุ่มทดลองตามระดับความหนาแน่น 4 ระดับ ได้แก่ 25, 50, 75 และ 100 ตัวต่อกระบะ ออกแบบการทดลองแบบสุ่มสมบูรณ์ (CRD) จำนวน 3 ซ้ำต่อกลุ่มทดลอง ใช้กระบะพลาสติกขนาด 230 ลิตร (90×120×37 ซม.) เป็นภาชนะเพาะเลี้ยง ใส่อาหารกระบะละ 200 ลิตร วัดอุณหภูมิอาหารสัปดาห์ละครั้ง เปลี่ยนอาหารทุก 1 เดือน ในวันที่เปลี่ยนอาหาร ทำการชั่งน้ำหนักและบันทึกอัตรารอดของหนอนด้วงกว่างชน ทำการเลี้ยงจนเข้าสู่ระยะตัวเต็มวัยพร้อมสืบพันธุ์ วิเคราะห์ข้อมูลเพื่อประเมินผลกระทบของความหนาแน่นต่ออัตรารอดและการเจริญเติบโต

ผลการวิจัย : ผลการทดลองพบว่าความหนาแน่นมีผลต่อการเจริญเติบโตอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) โดยน้ำหนักเฉลี่ยของหนอนเมื่อเริ่มการทดลองแตกต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) ระหว่างกลุ่มทดลอง เมื่อเลี้ยงไปจนถึงเดือนที่ 3 (มีนาคม) พบว่ากลุ่มทดลองหนาแน่น 50 ตัวต่อกระบะมีน้ำหนักเฉลี่ยสูงสุด จากนั้นในช่วงเดือนที่ 4-6 (เมษายนถึงมิถุนายน) กลุ่มที่เลี้ยงด้วยความหนาแน่นต่ำที่สุด (25 ตัวต่อกระบะ) มีน้ำหนักเฉลี่ยสูงที่สุดต่อเนื่อง และแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) กับกลุ่มที่มีความหนาแน่นสูงกว่า (50, 75 และ 100 ตัวต่อกระบะ) ผลการเจริญเติบโตในช่วงเดือนที่ 7-9 (กรกฎาคมถึงกันยายน) ยังคงสอดคล้องกัน โดยกลุ่มความหนาแน่น 25 ตัวต่อกระบะให้ผลน้ำหนักเฉลี่ยสูงที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่ม 50, 75 และ 100 ตัวต่อกระบะ โดยในเดือนที่ 9 ซึ่งอยู่ในช่วงท้ายหนอนระยะ L3 ของกลุ่ม 25 ตัวต่อกระบะมีน้ำหนักเฉลี่ย 23.02±0.49 กรัม ขณะที่กลุ่ม 100 ตัวต่อกระบะมีน้ำหนักเฉลี่ยเพียง 19.18±1.35 กรัม ผลการศึกษายังพบว่าความหนาแน่นมีผลต่ออัตรารอดอย่างมีนัยสำคัญ (p<0.05) โดยในช่วงต้นการทดลองทุกกลุ่มมีอัตรารอดสูงกว่า 90% และไม่แตกต่างกันทางสถิติ (p>0.05) แสดงให้เห็นว่าในระยะเวลาอันสั้นความหนาแน่นในการเลี้ยงไม่มีผลต่ออัตรารอดตราบใดที่ยังคงมีพื้นที่และอาหารเพียงพอ อย่างไรก็ตามเมื่อเวลาผ่านไปและมีการเจริญเติบโตของหนอนด้วงกว่างชน อัตรารอดของกลุ่มที่เลี้ยงด้วยความหนาแน่นต่ำมีแนวโน้มสูงกว่า โดยกลุ่ม 25 ตัวต่อกระบะมีอัตรารอดเฉลี่ยสูงสุดในเดือนกันยายนถึง 52.00% และรอดจนถึงระยะตัวเต็มวัยวัยพร้อมสืบพันธุ์ประมาณ 50.67% ในขณะที่กลุ่มที่มีความหนาแน่นสูงสุด (100 ตัวต่อกระบะ) มีอัตรารอดลดลงต่อเนื่องจนเหลือเพียง 47.33% ในช่วงท้ายของหนอนระยะ L3 และเพียง 19.00% ในระยะตัวเต็มวัยวัยพร้อมสืบพันธุ์

สรุปผลการวิจัย : ด้วงกว่างชนสามารถถูกเลี้ยงแบบรวมให้ประสบผลสำเร็จได้โดยใช้อาหารเลียนแบบธรรมชาติ อย่างไรก็ตาม ความหนาแน่นในการเลี้ยงเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อการเจริญเติบโตและอัตรารอดของด้วงกว่างชน โดยกลุ่มทดลองที่เลี้ยงในความหนาแน่นต่ำมีค่าที่ต้องการศึกษาสูงกว่ากลุ่มที่เลี้ยงในความหนาแน่นสูงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ผลจากการศึกษานี้สามารถใช้เป็นแนวทางในการเพื่อการเพาะเลี้ยงเชิงพาณิชย์ ทั้งนี้การหาสาเหตุที่แท้จริงที่ส่งผลต่อการตายของหนอนระยะ L3 มีความสำคัญและท้าทาย ควรมีการศึกษาเพิ่มเติมทั้งนี้เพื่อเพิ่มประสิทธิผลการเพาะเลี้ยงและส่งเสริมให้สัตว์ชนิดนี้เป็นแหล่งโปรตีนที่ปลอดภัยต่อมนุษย์